endopeptidaasien

Endopeptidasen zijn eiwit afbrekende enzymen die peptidebindingen binnen een polypeptide hydrolyseren. In tegenstelling tot exopeptidasen, die de eiwitten afknippen aan de uiteinden, knippen endopeptidasen interne bindingsplaatsen weg. Hierdoor spelen ze een sleutelrol bij eiwitafbraak, eiwitverwerking en regulatie van eiwitfuncties in organismen. Ze komen voor in meerdere lichaamssystemen, waaronder de spijsvertering, de extracellulaire matrix en het immuunsysteem.

Endopeptidasen worden onderverdeeld op basis van hun actieve groep in serine-, cysteïne-, aspartaat- en metalloendopeptidasen. Voorbeelden zijn serine endopeptidasen zoals trypsine en chymotrypsine (spijsvertering), elastase (spieren en bindweefsel), cysteine endopeptidases zoals papain, aspartaat endopeptidases zoals pepsine (maag) en metalloendopeptidasen zoals matrixmetalloendopeptidases (MMPs) die betrokken zijn bij weefselremodellering. De substrate specificiteit verschilt per groep; trypsine knipt meestal na Lysine of Arginine, chymotrypsine na aromatische aminozuren, en elastase na kleinere residuen.

Activatie en regulatie verlopen vaak via proteolytische omzetting van inactieve voorlammers (zymogenen) naar actieve enzymen. Voorbeelden zijn trypsinogeen dat wordt geactiveerd tot trypsine in de dunne darm en pepsinogeeni dat bij zure maagomstandigheden wordt omgezet in pepsine. Endopeptidasen worden streng gecontroleerd door inhibitoren (bijv. SERPINS, cystatinen, TIMPs) om onbedoelde eiwitafbraak te voorkomen, aangezien dysregulatie kan leiden tot weefselschade of ziekten.

Zie ook: proteasen, exopeptidasen, spijsvertering, weefselremodellering.