costimulatoren

Costimulatoren zijn moleculen die naast de TCR-geïnduceerde signaal 1 een extra signaal leveren aan T-cellen tijdens activering. Samen vormen deze signalen de tweeledige of meervoudige activatiesignalen die nodig zijn voor een volledige T-celrespons, waaronder klonale expansie, differentiatie en overleving. Zonder voldoende kostimulatie kan een T-cel onverwacht in anergie raken, apoptose ondergaan of tolerantie ontwikkelen. Kostimulatoren bepalen mede of een immuunreactie effectief wordt of juist wordt afgebroken.

De bekendste interactie is tussen de B7-familie moleculen op antigen-presenting cells (APC’s) (CD80/B7-1 en CD86/B7-2) en CD28 op T-cellen. CD28 levert een positief signaal, waardoor cytokinproductie en overleving toenemen. CTLA-4 is een remmende receptor op T-cellen met hogere affiniteit voor B7-moleculen; hij remt kostimulatie en beperkt de activiteit van T-cellen. Therapeutisch kan kostenimulatie worden geblokkeerd door middelen zoals abatacept (CTLA-4-Ig), wat nuttig is bij auto-immuunziekten, of juist worden versterkt in kankertherapie door CTLA-4-blokkade met ipilimumab om T-cellen tegen tumoren te activeren.

Daarnaast bestaan er andere kostimulatoire routes en receptorfamilies, zoals CD40L (CD154) op T-cellen die CD40 op APC’s activeert, en inducible kostimulators zoals OX40 (CD134), 4-1BB (CD137) en ICOS. Deze moleculen kunnen de duur en kwaliteit van T-celrespons vergroten en zijn onderwerp van onderzoek en toepassing in vaccinontwikkeling en kankerimmunotherapie.

Samengevat spelen costimulatoren een centrale rol in de regulatie van de adaptieve immuniteit, en hun manipulatie biedt zowel therapeutische kansen als risico’s.