complementstelsel

Het complementstelsel is een onderdeel van het aangeboren immuunsysteem dat bestaat uit een netwerk van plasmatische eiwitten en membraneregulatie-instrumenten. Deze eiwitten worden voornamelijk door de lever geproduceerd en circuleren als inactieve zymogenen. Bij activatie leiden ze tot opsonisatie van micro-organismen, ontstekingsreacties en lytische beschadiging van doelwitten, waardoor ziekteverwekkers en beschadigde cellen sneller kunnen worden verwijderd.

Er zijn drie hoofdwegen die het complementstelsel kunnen activeren: de klassieke route (ingeschakeld door antigeen-antilichaatcomplexen), de lectine-route (geïnitieerd door mannan-bindend lectine met MASP-enzymen) en de alternatieve route (door spontane hydrolyse en continue laaggradige activatie). Deze drie wegen convergeren op de vorming van C3-convertase: C4b2a bij klassieke/lectine en C3bBb bij de alternatieve route, die C3 splitst in C3a en C3b. C3b kan vervolgens als opsonine fungeren en de werking van de routes versterken.

De reactie gaat verder via de vorming van C5-convertase, die C5 splitst in C5a en C5b. C5a is een krachtige inflammatoire mediator en C5b initieert de bouw van het membraanattack complex (MAC), wat kan leiden tot lysis van doelwitten. Regulatie is cruciaal: C1-inhibitor, factor H en factor I in plasma, en membraanproteïnen zoals CD55 (DAF), CD46 (MCP) en CD59 beschermen hostweefsels tegen ongewenste activatie.

Disbalans of dysregulatie kan leiden tot ziekte. Voorbeelden zijn paroxysmale nachtelijke hemoglobinurie (PNH), atypische HUS en sommige vormen van leeftijdsgebonden maculadegeneratie. Behandelingen omvatten complementremissie door anti-C5-antilichamen (eculizumab, ravulizumab) en in ontwikkeling, blokkade van C3 of andere onderdelen.

Naast pathogenengerichte functies draagt het complementstelsel bij aan homeostase en de clearing van immuuncomplexen en apoptotische cellen, en speelt het een rol in ontstekingsregulatie en immunologische tolerantie.