cheliceren

Cheliceren (meervoud: chelicerae) zijn de gepaarde voorste aanhangsels van de cheliceraten, een stamlijn van geleedpotigen die onder meer spinnen, schorpioenen, hooiwagens, mijten en teken omvat. Ze bevinden zich nabij de mond op het cephalothorax en fungeren als de primaire voedingswerktuigen, betrokken bij grasp, punctie of snijwerk en soms ook bij verdediging.

De vorm en functie van cheliceren variëren sterk tussen groepen. Bij spinnen eindigen de cheliceren doorgaans in giftige tanden waarmee gif in prooi kan worden geïnjecteerd; de basale segmenten herbergen vaak klieren en spieren die de beweging van de tanden aandrijven. Bij veel andere cheliceraten zijn de cheliceren kleiner en bedoeld om prooi vast te pakken, te snijden of te prikken. Bij mijten en teken zijn de cheliceren meestal kort en bestaan uit scherpe of stekende delen. De exacte structuur verschilt per soort en groep.

Anatomisch bestaan cheliceren meestal uit een basaal segment met daaraan gekoppelde spieren en een einddeel dat interactie met voedsel mogelijk maakt. Ze werken vaak samen met de pedipalpen en andere monddelen om voedsel te verwerken voordat het wordt doorgeslikt, en de bewegingen worden aangestuurd door het zenuwstelsel.

Evolutionair vormen cheliceren een kenmerk van de Chelicerata, een groep die zich vroeg in de evolutionaire geschiedenis onderscheidde. De diversiteit van cheliceren weerspiegelt verschillende levensstijlen en voedselspecialisaties, van giftige fangen bij spinnen tot grijpen en snijden bij andere cheliceraten.