bewakingsstoornissen

Bewakingsstoornissen verwijzen naar een groep symptomen gekenmerkt door blijvende hyperalertheid en een continue activiteit van het waarnemingssysteem, waardoor mensen voortdurend de omgeving scannen op bedreigingen. Het is geen op zichzelf staande diagnose; hypervigilantie komt voor bij verschillende stoornissen zoals posttraumatische stressstoornis (PTSS), angststoornissen en slaapstoornissen.

Oorzaken en mechanisme worden vaak gekoppeld aan langdurige blootstelling aan stress of trauma, genetische en omgevingsfactoren, en neurobiologische veranderingen. Verstoringen in het stresssysteem en noradrenerge circuits, evenals verhoogde amygdala-activiteit en veranderde verbindingen met de prefrontale cortex, dragen bij aan een aanhoudend gevoel van waakzaamheid.

Symptomen bestaan uit voortdurend dreigingssignaleren, een snelle startle-reflex, moeite met ontspannen en slapen, concentratieproblemen en prikkelbaarheid. Deze klachten gaan vaak gepaard met slaapproblemen, vermoeidheid en moeite om dagelijkse taken uit te voeren.

Diagnostiek verloopt via klinische evaluatie door een zorgprofessional, met aandacht voor de context en eventuele onderliggende aandoeningen. Screeningsinstrumenten voor PTSS en angststoornissen kunnen helpen, en uitsluiting van lichamelijke oorzaken en middelenmisbruik is vaak noodzakelijk.

Behandeling is meestal gericht op de onderliggende aandoening en de specifieke symptomatologie. Mogelijke benaderingen zijn traumagerichte cognitieve gedragstherapie, exposure-technieken, cognitieve herstructurering, mindfulness en slaaphygiënische maatregelen. Medicatie, zoals SSRI’s of SNRI’s, kan worden ingezet bij coöndane angst- of stemmingsstoornissen. Bij PTSS kunnen ook behandelmodaliteiten zoals EMDR of prolonged exposure worden overwogen.

Prognose: bij passende behandeling nemen hypervigilante symptomen meestal af en verbetert de functionaliteit; zonder adequate behandeling kunnen klachten chronisch blijven. Zie ook PTSS en andere angststoornissen.