betrouwbaarheidsonderzoek

Betrouwbaarheidsonderzoek is een onderzoeksgebied dat de betrouwbaarheid van metingen, instrumenten of processen bestudeert. Het doel is na te gaan in welke mate de resultaten consistent en stabiel zijn onder verschillende condities, zoals herhaalde metingen, verschillende items of beoordelaars. Betrouwbaarheid is een fundamentele eigenschap van meetinstrumenten en vormt een voorwaarde voor betrouwbare conclusies; hoge betrouwbaarheid vergroot de kans dat twee metingen hetzelfde uitkomen onder vergelijkbare omstandigheden.

Typen betrouwbaarheid en gebruikte maten omvatten onder meer test-hertest betrouwbaarheid (stabiliteit over tijd), parallelvorm betrouwbaarheid (overeenkomst tussen equivalente tests), interne betrouwbaarheid (samenhang tussen de items van een schaal; bijv. Cronbach’s alpha, McDonald’s omega) en interbeoordelaarsbetrouwbaarheid (bijv. Cohen’s kappa, intraclass correlation). In technische omgevingen spreekt men soms van systeem- of productbetrouwbaarheid met statistieken als Mean Time Between Failures (MTBF) en faalkans. Daarnaast speelt validiteit een rol: betrouwbaar beteken vaak niet automatisch valide, maar zonder betrouwbaarheid kan validiteit niet goed worden vastgesteld. Standaarden zoals ISO 5725 behandelen nauwkeurigheid en precisie van meetmethoden en resultaten en leveren richtlijnen voor rapportage.

Procesmatig omvat betrouwbaarheidsonderzoek doorgaans het ontwerpen van een meetprotocol, verzamelen van voldoende data, statistische analyse en rapportage van betrouwbaarheidsmaten. Belangrijke overwegingen zijn steekproefgrootte, meetfouten, bias en meetinvariantie (of invariantie over groepen). Toepassingsvelden zijn onder meer psychometrische tests en surveys in de sociale wetenschappen, medische metingen, onderwijs, kwaliteitszorg en reliability engineering in productontwerp en software.