beklemtonen

Beklemtonen is een Nederlands werkwoord dat betekent dat men nadruk of klemtoon legt op een bepaalde woordgreep, woord of zinsdeel. Het verwijst zowel naar spreek- als naar schrijfroepen van benadrukken. In spraak is beklemtonen meestal fysiek waarneembaar door intensiteit, toonhoogte of ritme, terwijl in schriftelijke of visuele communicatie nadruk kan worden aangegeven door toon, intonatie of, in beperkte gevallen, typografische markering in informele contexten.

Etymologie en betekenisveld: beklemtonen is afgeleid van beklemtoon, waar klemtoon de linguïstische term is voor de mate van stress op een syllabe. Het werkwoord beklemtonen wordt gebruikt om het proces van het aanbrengen van die stress of nadruk te beschrijven, zowel op fonologisch niveau (welke syllabe wordt beklemtoond) als in retorische of pragmatische zin (welke woordgroep wordt extra onderstreept om een boodschap te versterken).

Gebruik en context: in de taalkunde verwijst beklemtonen naar het plaatsen van primaire of secundaire klemtoon in een woord of zin. In communicatieve contexten dient beklemtonen vaak om contrast, belangrijkheid of conclusie te markeren, bijvoorbeeld door een woord extra te benadrukken. Het begrip is nauw verbonden met klemtoon (stress) en intonatie, maar beklemtonen benadrukt de actieve handeling van het benadrukken door spreker of schrijver.

Voorbeelden: "In deze zin beklemtoon ik het woord 'niet'." "De spreker beklemtoont het contrast tussen beide opties." Zie ook klemtoon, intonatie en prosodie.