aminokwasów

Aminokwasy to organiczne związki chemiczne zawierające grupę aminową (-NH2) i grupę karboksylową (-COOH) przy tym samym węglu (α-węgiel) oraz boczny łańcuch R, który wyznacza chemiczne i biologiczne właściwości substancji. Z 20 standardowych aminokwasów kodowanych jest przez kod genetyczny i stanowią podstawowy blok budulcowy białek.

Niezbędność: W diecie człowieka wyróżnia się aminokwasy niezbędne w sensie fizjologicznym; organizm nie wytwarza ich w wystarczających ilościach. Do tej grupy należą lizyna, leucyna, izoleucyna, metionina, fenyloalanina, treonina, tryptofan, walina i histydyna. Niektóre aminokwasy są warunkowo niezbędne (np. arginina, cysteina, tyrozyna, glutamina) w zależności od wieku, stanu zdrowia i zapotrzebowania metabolicznego.

Funkcje i właściwości chemiczne: Aminokwasy łączą się w wiązania peptydowe, tworząc łańcuchy białkowe zwane polipeptydami. W środowisku fizjologicznym występują jako cząsteczki jonowe (zwitteriony). Sekwencja aminokwasów w białku (struktura pierwszorzędowa) determinuje jego wyższe struktury – drugą, trzecią i czasem czwartą. Niektóre aminokwasy pełnią funkcje biologiczne niezależnie od roli w białkach, np. tyrozyna i tryptofan jako prekursorzy hormonów i neuroprzekaźników.

Źródła w diecie i znaczenie: Pokarm dostarcza wszystkie aminokwasy niezbędne do syntezy białek. Dobre źródła to produkty zwierzęce (mięso, ryby, jaja, nabiał) oraz roślinne (rośliny strączkowe, ziarna, orzechy). Zbilansowana dieta zapewnia pełny zestaw aminokwasów; nadmiar białka jest metabolizowany i wydalany.