afstelmechanisme

Een afstelmechanisme is een mechanische, elektro-mechanische of elektronische subsystem dat is ontworpen om een parameter van een apparaat of systeem op een gewenste waarde af te stellen, te kalibreren of af te stemmen. Doel is het vergroten van nauwkeurigheid, prestaties en reproduceerbaarheid door controle over instellingen zoals positie, spanning, kalibratie of uitlijning.

Een afstelmechanisme omvat doorgaans een bedieningspunt (knop, schroef, hendel of motor), een actuatie-element (schroefdraai, cam, tandheugel, elektrische actuator) die beweging omzet in een wijziging van de parameter, en een meet- of display-element (schaal, wijzer, digitaal uitleessysteem) die de actuele waarde weergeeft. Een vergrendelings- of detentmechanisme zorgt ervoor dat de ingestelde waarde behouden blijft tegen drift door trillingen of slijtage.

Afstelmechanismen komen zowel in handbediende als in geautomatiseerde systemen voor. Mechanische afstelmechanismen gebruiken meestal een schroef of tandheugel; elektro-mechanische varianten combineren sensoren en motoren met feedback. Elektronische afstelmechanismen gebruiken digitale kalibratie via converters en software om parameters te wijzigen, soms met automatische herkalibratie.

Ze worden aangetroffen in meetinstrumenten, optische apparaten voor uitlijning van lenzen of diafragma, machinegereedschap voor offsets en referenties, audio- en controlesystemen voor gain- en bias-instellingen, en consumentenapparatuur voor sensorcalibratie.

Belangrijke ontwerp- en onderhoudsaspecten zijn onder meer precisie en herhaalbaar; backlash en speling; slijtage en temperatuureffecten; de bruikbaarheid en toegankelijkheid van het bedieningspunt; en beveiliging tegen onbedoelde aanpassingen. Periodieke kalibratie en onderhoud (reiniging, smering, verificatie met referentiebasis) zijn vaak vereist om lange stabiliteit te garanderen.

Naamgeving: de term afstellen is afleiding van het werkwoord afstellen, wat betekent instellen op een gewenste waarde.