Wereldbeelden

Een wereldbeeld is een samenhangend stelsel van overtuigingen over de aard van de realiteit, de menselijke samenleving en het menselijk handelen. Het biedt een raamwerk om gebeurtenissen te interpreteren, normen en doelen te bepalen en beslissingen te sturen.

Een wereldbeeld omvat aannames over wat er bestaat (ontologie), hoe men kennis verwerft (epistemologie), wat als goed of fout geldt (ethiek) en hoe mensen samenleven, wat telt als zinvol of waardevol. Het wordt gevormd door religieuze, filosofische, wetenschappelijke en culturele opvattingen, en door ervaringen en sociale context.

Wereldbeelden ontstaan door opvoeding, tradities, religie, onderwijs, media en persoonlijke ervaringen; ze veranderen door kritiek, nieuwe informatie en contact met andere opvattingen. Ze kunnen elkaar versterken maar ook botsen wanneer fundamenten uiteenlopen.

Historisch gezien waren religieuze en mythische wereldbeelden dominant in premoderne samenlevingen. Sinds de Verlichting en de opkomst van de moderne wetenschap is een natuurlijk, empirisch wereldbeeld wijdverbreider geworden, al bestaan religieuze en andere overtuigingen nog altijd naast elkaar. In hedendaagse plurale samenlevingen bestaan meerdere wereldbeelden naast elkaar en kunnen ze elkaar beïnvloeden of met elkaar in conflict raken.

Voorbeelden van uiteenlopende oriëntaties zijn een religieus wereldbeeld, een naturalistisch of seculier wereldbeeld, een humanistisch wereldbeeld en een ecologisch of sociaal-collectivistisch perspectief. Weltbeelden beïnvloeden beleid, onderwijs, wetenschap, ethiek en cultuur, en bepalen hoe gemeenschappen omgaan met thema’s als vrijheid, orde, verantwoordelijkheid en zingeving.