Voorbijgangers

Voorbijgangers is een Nederlands woord dat verwijst naar personen die zich in een openbare ruimte bevinden terwijl ze niet rechtstreeks bij een gebeurtenis betrokken zijn. Het gaat om mensen die een situatie observeren terwijl iemand anders mogelijk hulp nodig heeft, maar die niet actief deelnemen aan wat er gebeurt.

Etymologie en gebruik: het samenstellingwoord komt van voorbije (passeren) en ganger (loper). In het Nederlands wordt het vaak gebruikt naast het Engelse woord bystander. In dagelijkse taal, journalistiek en wetenschappelijke contexten verwijst het naar de rol van mensen die getuige zijn van een gebeurtenis maar niet direct betrokken zijn.

In de sociale wetenschappen is gerelateerd concept het omstanderfenomeen of het bystander effect. Dit beschrijft hoe de aanwezigheid van anderen de kans kan beïnvloeden dat iemand ingrijpt bij een noodsituatie. Belangrijke factoren zijn diffusie van verantwoordelijkheid, onduidelijkheid over wat er aan de hand is, angst voor een verkeerde inschatting, en twijfels over het eigen risico of de reputatie. In populaire voorlichting en onderwijs wordt dit fenomeen vaak aangehaald om het belang van duidelijke instructies en buurtveiligheid te benadrukken. Wel wordt benadrukt dat interpretaties en voorbeelden nuance vereisen, aangezien vervolgonderzoek kritische kanttekeningen plaatst bij sommige historisch aangehaalde gevallen.

Praktisch gezien kunnen voorbijgangers een incident beïnvloeden door onmiddellijk hulp te bellen, eerste hulp te verlenen binnen hun kunnen, of de situatie duidelijk te signaleren aan anderen of aan autoriteiten. In stedelijke omgevingen dragen ontwerpkeuzes zoals goede verlichting, zichtlijnen en duidelijke meldingsinstructies bij aan een veiligere en effectievere respons van omstanders.