voorbije

Voorbije is een Nederlands bijvoeglijk naamwoord dat aangeeft dat een periode al voorbij is, met de nadruk op wat net is verlopen. Het wordt meestal gebruikt voor de meest recente verleden, in combinatie met een zelfstandig naamwoord zoals week, maand of jaar. Voorbeelden zijn de voorbije week, het voorbije jaar en de voorbije dagen.

Etymologie en morfologie: voorbije is afgeleid van het woord bij, in combinatie met voorbij, en krijgt in combinatie met het bepaalde lidwoord of in meervoud de toon van een -e eindigende vorm: de voorbije week, de voorbije maanden, het voorbije jaar. De -e-formatie komt overeen met de gebruikelijke regels voor adjektieven na een bepaald lidwoord of in het meervoud.

Gebruik en nuance: voorbije heeft een formelere of literaire bijklank dan sommige synoniemen. Die nuance verschuift soms ten gunste van afgelopen of vorige. Afgesproken verstandsh beide: afgelopen wordt vaker in spreektaal gebruikt, terwijl voorbije vooral in geschreven tekst en formele contexten verschijnt. Voorgaande en vorige verwijzen ook naar het verleden, maar hebben subtiele verschillen in betekenis: voorgaande wijst naar wat eraan voorafging, terwijl vorige vaak het direct voorafgaande aanduidt; voorbije legt meer nadruk op het recente verleden.

Relaties: synoniemen zijn afgelopen, vorige en voorgaande; antoniem is komende. In regio’s wisselt de frequentie; in Vlaanderen en Nederland komt voorbije breed voor in formele of geschreven taal, terwijl afgelopen en vorige in alledaagse spraak vaker voorkomen.

Samenvatting: voorbije markeert een recent voorbijgelegen periode en wordt vooral gebruikt in formele of geschreven taal, meestal met woorden als week, maand of jaar. Het is een gangbare maar iets formelere variant naast afgelopen of vorige.