Volkstellingen

Volkstelling is een systematische telling van de bevolking en van woningen in een land, uitgevoerd door de overheid om demografische en sociale gegevens te verzamelen ten behoeve van beleid, planning en representatie. Doel is om een actueel overzicht te krijgen van kenmerken zoals leeftijd en geslacht, burgerlijke staat, gezinssamenstelling, migratieachtergrond, beroep en opleiding, evenals woningsituatie (type woning, huur of eigendom, aantal kamers). De verzamelde data ondersteunen het ontwerp van infrastructuur, onderwijs, gezondheidszorg, arbeidsmarktbeleid, sociale zekerheid en de verdeling van middelen en vertegenwoordiging.

Uitvoering en methoden variëren per land, maar een volkstelling wordt doorgaans om de paar jaar of decennialijk uitgevoerd. De gegevens kunnen worden verzameld door respondenten die zelf invullen via online formulieren of aangemoedigd worden tot invulling via huis-aan-huis enquêtes en persoonlijke interviews. In moderne systemen worden soms gegevens ook uit administratieve registers gehaald of aangevuld met steekproefsgewijze vragen. Belangrijke kenmerken zijn betrouwbaarheid, privacy en vertrouwelijkheid: waarborgen voor het beschermen van persoonlijke informatie en het beperken van fouten zoals onder- of overaantallen.

Historisch gezien is de volkstelling een oud instrument dat wereldwijd werd toegepast voor staatsorganisatie en economische planning. In de loop van de 19e en 20e eeuw werd het onderwerp gestandaardiseerd en geprofessionaliseerd, en in veel landen verschuift men tegenwoordig naar hybride of registergebaseerde benaderingen, waarbij administratieve data worden gecombineerd met bevragingen om de nauwkeurigheid te verhogen en de belasting voor burgers te verminderen.

Zie ook demografie, bevolkingsregistratie en statistische bureaus.