Vluchtigheids

Vluchtigheids is een begrip met meerdere betekenissen in het Nederlands. In de alledaagse taal verwijst het naar vergankelijkheid: de eigenschap van iets dat snel verdwijnt of nauwelijks lang blijft bestaan. In de thermodynamica en chemie wordt vluchtigheid vaak opgevat als fugacity, een maat voor de neiging van een stof om te ontsnappen aan een omgeving of toestand.

In de chemische betekenis is fugaciteit een feitelijk aangevoelde druk die dezelfde chemische potentiaal levert als de stof onder gegeven temperatuur en druk, maar rekening houdt met niet-ideale gedrag. Voor een puur gas geldt in het algemeen f ≈ φP, waarbij φ de vluchtigheidscoëfficiënt is. Voor mengsels geldt f_i = φ_i x_i P, afhankelijk van temperatuur, druk en interacties tussen componenten. Fugaciteit wordt gebruikt om fase- en evenwichtsproblemen te beschrijven: bij evenwicht tussen vloeistof en damp hebben de componenten in alle fasen dezelfde chemische potentiaal, wat via f_i wordt uitgedrukt. Veelvoorkomende toestandenkundige modellen zoals van der Waals, Peng–Robinson of Soave-Redlich-Kwong leveren de fugaciteitscoëfficiënten en daarmee de fugaciteiten.

Toepassingen van het concept zijn onder meer berekeningen van damp-vluchtig evenwicht en vloeistof-vaporisatie in chemische engineering, vloeistofmengsels en procesontwerp. Het begrip is dus zowel theoretisch fundamenteel als praktisch bruikbaar bij het voorspellen van gedrag van realistische gassen en mengsels.

Verwante betekenis is de algemene betekenis van vluchtigheid als vergankelijkheid in tijd en perceptie. Het woord is afgeleid van vlucht en het suffix -igheid; de standaard Nederlandse vorm is vluchtigheid. De vorm vluchtigheids komt vooral voor in samenstellingen of oudere teksten en is zeldzaam als zelfstandig naamwoord.