Verwachtingswaardeanalyse

Verwachtingswaardeanalyse is een methode uit de kansrekening en decision theory die de verwachte waarde van verschillende keuzes of uitkomsten kwantificeert. Door de kansen op diverse scenario’s en de bijbehorende baten of lasten te combineren, biedt deze analyse een manier om beslissingen te vergelijken onder onzekerheid. Vaak wordt deze aanpak toegepast in combinatie met utiliteit of risicoperceptie om rekening te houden met de voorkeuren van de besluitvormer.

Methode: Identificeer alternatieven, bepaal voor elk alternatief de mogelijke uitkomsten en de bijbehorende kansen. Voor discrete uitkomsten bereken je de verwachtingswaarde E = ∑ p_i v_i; bij continue variabelen E = ∫ x f(x) dx. Een alternatief met hogere verwachting wordt vaak als beter beschouwd, maar moet worden beoordeeld in samenhang met risicobeginselen en doelstellingen.

Voorbeeld: Een investering kent twee mogelijke uitkomsten: +1000 euro met kans 0,6 en -200 euro met kans 0,4. De verwachtingswaarde is 0,6×1000 + 0,4×(-200) = 600 − 80 = 520 euro. Dit geeft het gemiddelde resultaat op lange termijn wanneer dezelfde kansverdeling zich herhaalt.

Beperkingen: de verwachting is een statistische maat die relatief weinig rekening houdt met de variatie en het risiconiveau. Eenzelfde verwachtingswaarde kan gepaard gaan met aanzienlijk verschillend risico. Ook vereist de berekening betrouwbare kansen en uitkomsten. Daarom wordt vaak aanvullend gekeken naar variantie, standaarddeviatie of de utiliteitswaarde.

Toepassingen: financiën, projectwaardering, verzekering, operationeel beleid en risicobeheer. In de praktijk wordt vaak gekozen voor een combinatie van verwachtingswaarde met andere criteria om betere beslissingen te ondersteunen.