Vervoegingen

Vervoegingen zijn de vormvarianten van werkwoorden die aangeven wie iets doet (persoon en getal) en wanneer iets gebeurt (tijd), evenals de modaliteit (feiten, mogelijkheid, bevel). In het Nederlands omvatten de belangrijkste vormen de infinitief, de tegenwoordige tijd (present), de verleden tijd, de voltooide tijd en de gebiedende wijs. Daarnaast spelen modale werkwoorden en perifrases een cruciale rol in de betekenis.

Werkwoorden worden onderverdeeld in regelmatige (zwakke) en onregelmatige (sterke) vervoegingen. Regelmatige werkwoorden volgen vaste patronen in present en verleden tijd; hun voltooid deelwoord eindigt meestal op -t of -d (gewerkt, gemaakt). Onregelmatige werkwoorden vertonen stamveranderingen of onregelmatige eindvormen (bijv. zijn, hebben, gaan, zien). Voorbeelden: werken: ik werk, jij werkt, hij werkt; ik werkte; het voltooid deelwoord is gewerkt. Gaan: ik ga, jij gaat, hij gaat; verleden: hij ging; voltooid deelwoord: gegaan.

De voltooide tijd wordt gevormd met een hulpwerkwoord (hebben of zijn) en het voltooid deelwoord: ik heb gewerkt; hij is gegaan. De toekomende tijd wordt meestal gevormd met zullen + infinitief: ik zal gaan; of met nabije toekomst met gaan: ik ga werken. De gebiedende wijs is: werk!, laten we werken.

Modale werkwoorden zoals kunnen, mogen, moeten, willen en zullen drukken mogelijkheid, toestemming en noodzaak uit; zij nemen meestal een infinitief van het hoofdwerkwoord: ik kan lopen; jij moet werken. Het conjunctief komt nauwelijks voor in moderne standaardtaal; hypothetische situaties worden meestal uitgedrukt met zou + infinitief.