Urinevorming

Urinevorming is het proces waarbij de nieren bloed omzetten in urine. Het vindt plaats in de nefronen en berust op drie hoofdfasen: glomerulaire filtratie, tubulaire reabsorptie en tubulaire secretie. In de glomerulus wordt plasma onder druk gefilterd in Bowman's kapsel, zodat filtraat ontstaat. De filtratiebarrières laten water en veel kleine moleculen door, maar houden grote plasma-eiwitten tegen. De hoeveelheid die per minuut gefilterd wordt, heet de glomerulaire filtratiesnelheid (GFR) en bedraagt bij gezonde volwassenen ongeveer 90–120 ml/min.

Na filtratie stroomt het filtraat door de proximale tubulus, waar het grootste deel van de terugresorptie plaatsvindt. Water, natrium, glucose, aminozuren en bicarbonaat worden actief of passief teruggehaald naar het bloed; ook andere opgeloste stoffen kunnen worden teruggewonnen. In de lis van Henle wordt de concentratie en osmolaliteit van het filtraat geregeld, waardoor de nieren urine kunnen concentreren of verdunnen. In de distale tubulus en verzamelkanalen vindt verdere reabsorptie en secretie plaats onder invloed van hormonen, waardoor de urine nauwkeurig wordt gereguleerd. ADH verhoogt bijvoorbeeld de waterreabsorptie, aldosteron verhoogt natriumresorptie en kaliumsecretie, en ANP remt natriumreabsorptie.

De uiteindelijke urine bestaat vooral uit water, maar bevat ook afvalstoffen zoals urea, creatinine, uraten en verschillende ionen (natrium, kalium, chloride). De samenstelling en het volume variëren met vochtinname, dieet en gezondheidsstatus. Samen geven GFR en urineconcentratie een beeld van nierfunctie en de handhaving van water- en elektrolytenbalans.