Transcribeerfactoren

Transcribeerfactoren (ook vaak transcriptiefactoren genoemd) zijn eiwitten die de transcriptie van genen reguleren door specifiek aan DNA-sequenties te binden, meestal in promotors of enhancers. Ze spelen een centrale rol bij het bepalen welke genen in een cel actief zijn en op welk niveau, en vormen zo een sleutelcomponent van genregulatie en cellulaire differentiatie.

Veel transcribeerfactoren bevatten herkenbare DNA-bindende domeinen zoals zinc fingers, homeobox-, basic helix-loop-helix- en leucine-zipper-motieven. Door aan specifieke motieven te binden, beïnvloeden ze de assemblage van het basale transcriptieapparaat, helpen ze RNA-polymerase II te rekruteren en kunnen ze co-activatoren, co-repressors en chromatine-remodellerende complexen aantrekken. Hun activiteit wordt nauwkeurig gereguleerd door dimerisatie, posttranslationele modificaties (bijvoorbeeld fosforylering of acetylatie), ligandbinding en veranderingen in subcellulaire lokalisatie.

Functioneel zijn transcribeerfactoren essentieel in ontwikkelingsprocessen, immuunresponsen, stofwisseling en celcycluscontrole. Mutaties of afwijkende expressie kunnen bijdragen aan aandoeningen zoals ontwikkelingsstoornissen, auto-immuunziekten en kanker. In de moleculaire biologie worden technieken als ChIP-sequencing, reporterassays, EMSA en RNA-sequencing gebruikt om bindingsplaatsen en functionele effecten te bestuderen. Evolutionair zijn veel transcribeerfactorfamilies geconserveerd, wat hun fundamentele rol in biologische regulatie onderstreept.