Toestemming

Toestemming is een juridisch en sociaal begrip dat verwijst naar de toestemming van een persoon om een handeling te laten verrichten of informatie te laten verwerken. Het impliceert vrijwillige, weloverwogen en geïnformeerde instemming. In het Nederlands wordt het begrip gebruikt in uiteenlopende domeinen, zoals gezondheidszorg, wetenschappelijk onderzoek, contracten en privacywetgeving.

In de gezondheidszorg is toestemming vereist voor medische ingrepen en behandelingen; vaak gaat het om expliciete toestemming na toelichting van de risico’s en alternatieven. Informed consent betekent dat de patiënt begrijpt wat er gebeurt en welke opties bestaan. Bij onderzoek is toestemming essentieel en vaak gekoppeld aan ethische en juridische normen; bij minderjarigen of personen met een beperkte wilsbekwaamheid geldt toestemming van een wettelijk vertegenwoordiger.

Juridische en ethische aspecten: de betrokkene moet bekwaam en vrij zijn om te beslissen; toestemming kan worden ingetrokken en moet dus actueel blijven. Toestemming is vaak specifiek en niet automatisch geldig voor toekomstige handelingen. Coercie, misleiding of dwang maakt de toestemming ongeldig; bij kwetsbare groepen vereist men extra zorg en duidelijke communicatie.

In privacyrecht (AVG/GDPR) kan toestemming een rechtsgrond vormen voor de verwerking van persoonsgegevens, maar is slechts één van meerdere basisregels. Vereisten voor toestemming zijn vrijelijk gegeven, specifiek, geïnformeerd en ondubbelzinnig, met een duidelijke actieve handeling; de betrokkene kan toestemming te allen tijde intrekken. Toestemming is daarmee een instrument voor autonomie en controle over eigen handelen en informatie.