Stemmingssystemen

Stemmingssystemen zijn de regels en procedures die bepalen hoe stemmen worden geteld en hoeveel zetels aan partijen of kandidaten toekomen bij verkiezingen. Ze beschrijven onder meer hoe districten zijn vormgegeven, welk stemmingstype wordt gebruikt, of er drempels bestaan en welke methode wordt toegepast om stemmen om te zetten in zetels. Doel is een zo rechtvaardig en transparant mogelijke vertaling van de volkswil in vertegenwoordiging.

De belangrijkste indelingen richten zich op hoe de zetels worden verdeeld. Majoritaire systemen werken vaak met enkelvoudige kieskringen waarin de kandidaat met de meeste stemmen wint, soms in twee rondes. Dit kan leiden tot minder partijen, maar ook tot onderverdeling van stemmen. Proportionele representatie (PR) verdeelt zetels op basis van de verdeling van stemmen over partijen in meervoudige kiesdistricten, al dan niet met open of gesloten lijsten, en met verschillende toewijzingsmethoden zoals D’Hondt of Sainte-Laguë. PR-systemen streven naar een zetelverdeling die de totale stemmenverdeling beter weerspiegelt. Gemengde systemen combineren elementen van beide benaderingen, bijvoorbeeld door een deel van de zetels toe te kennen via PR en een deel via een meerderheidsstelsel.

Andere varianten zijn onder meer het Single Transferable Vote (STV) met voorkeurstemmen in meervoudige districten, en Instant-Runoff Voting (IRV) voor één-winnaarselecties. In de praktijk worden verschillende systemen toegepast: FPTP bijvoorbeeld in het Verenigd Koninkrijk; PR in Nederland, Zweden en veel andere Europese landen; gemengde systemen zoals Duitsland en Nieuw-Zeeland; STV in Ierland en Malta; en IRV/voorkeurstemmen in Australië.