IRVvoorkeurstemmen

IRVvoorkeurstemmen verwijst naar een stemwijze waarbij kiezers kandidaten voor een verkiezing in volgorde van voorkeur rangschikken. Het is een toepassing van Instant Runoff Voting (IRV), ook wel bekend als alternatief stemmen of ranked-choice voting, met het doel een winnaar te kiezen die de meeste steun heeft op basis van voorkeuren.

Hoe het werkt

- Kiezers geven hun eerste, tweede en eventueel volgende voorkeur aan.

- De stemmen worden eerst geteld op basis van de eerste voorkeuren. Niemand heeft een meerderheid nodig; als een kandidaat geen meerderheid bereikt, gaat degene met de minste eerste voorkeuren uit het kiescomplex.

- De stemmen van de uitgestepte kandidaat worden doorgeschoven naar de volgende voorkeuren op die stemmen. Dit proces van elimineren en doorgeven herhaalt zich totdat een kandidaat meer dan de helft van de resterende stemmen heeft of alle voorkeuren zijn uitgeput.

Voordelen en nadelen

- Voordelen: IRVvoorkeurstemmen bevordert bredere steun voor de winnende kandidaat, vermindert het spoiler-effect van kanshebbers en laat kiezers hun ware voorkeuren uiten zonder het risico stemmen te verliezen. Het systeem kan minder onverantwoorde strategische stemkeuzes stimuleren.

- Nadelen: Het tellen kan complex zijn en aanvankelijk duurder. Ballots kunnen uitgeteld raken (exhaustie) als niet alle kiezers hun voorkeuren volledig opgeven, wat de uitkomst kan beïnvloeden. IRV garandeert niet noodzakelijk de Condorcet-winnaar en kan in zeldzame gevallen tegenintuïtieve resultaten opleveren.

Toepassing en context

IRVvoorkeurstemmen wordt in diverse landen toegepast voor enkelvoudige-kandidatenverkiezingen en in sommige steden of regio’s. De methode vereist gerangschikte stembiljetten en een stemtelproces dat voorkeuren kan distribueren en bijhouden. De praktische uitvoering varieert per rechtsgebied en wetgeving.