rechtvaardig

Rechtvaardig is een Nederlands bijvoeglijk naamwoord dat 'fair', 'rechtvaardig' of 'juist' betekent. Het beschrijft personen, handelingen of systemen die handelen volgens principes van billijkheid en eerlijkheid. In dagelijkse taal verwijst het naar een eerlijke benadering van anderen, maar in formele contexten wordt het ook gebruikt om beslissingen of wetten te karakteriseren die volgens recht en morele normen recht doen aan iedereen.

Etymologisch gaat het woord uit van een combinatie van recht en vaardig. Recht verwijst naar wat correct of wettelijk behoort te zijn; vaardig duidt op bekwaam of waardig handelen. Samen benadrukt het begrip rechtvaardigheid het idee dat handelen of zijn recht doet aan anderen en aan gedeelde normen van gerechtigheid en waardigheid.

Gebruik en nuance: rechtvaardigheid kent verschillende invullingen, zoals procedurele rechtvaardigheid (hoe beslissingen tot stand komen) en distributieve rechtvaardigheid (hoe middelen en kansen worden verdeeld). Het heeft synoniemen als eerlijk en billijk, maar kan in sommige contexten net iets sterker de nadruk leggen op morele juistheid. Het tegenovergestelde is onrechtvaardig of oneerlijk.

Toepassingen: in de wet en het openbaar bestuur komt rechtvaardigheid vaak terug in termen als een rechtvaardig proces, een rechtvaardige straf of een rechtvaardige verdeling van middelen. In ethische en politieke discussies wordt vaak bediscussieerd wat een rechtvaardige behandeling van mensen en middelen inhoudt, en hoe rechtsnormen en moraal daarin samenwerken. De verwante term rechtvaardigheid wordt gebruikt om het algemene principe van billijkheid en correcte behandeling te beschrijven.