Osmoregulatie

Osmoregulatie is het fysiologische proces waarmee organisms hun water- en ionenbalans regelen, zodat de osmotische druk in cellen en vloeistoffen stabiel blijft. Dit is essentieel voor een correcte celwerking, bloeddruk en bloedchemie, vooral wanneer de omgeving sterk kan veranderen in zoutgehalte of watertoevoer.

Organismen verdelen osmoregulatie vaak in twee strategieën. Osmoregulators handhaven een constante interne osmolaliteit ongeacht de omgeving, terwijl osmoconformers hun interne osmolaliteit aanpassen aan die van de omgeving. Osmoregulators komen veel voor bij zoogdieren, vogels, en veel vissoorten; osmoconformers worden aangetroffen bij verschillende mariene invertebraten en sommige vissen, waar de interne osmotische balans nauwer samenhangt met het zeewater.

Belangrijke mechanismen en organen vormen de kern van osmoregulatie. Bij vertebraten spelen de nieren een centrale rol door filtratie, reabsorptie en actief uitscheiden van ionen en water. Bij water- en zoutige omgevingen worden de kieuwen, lever en darmen ook betrokken bij ionentransport en waterhandel. Hormonen zoals vasopressine (ADH) regelen waterreabsorptie in de nieren; aldosteron en het renine-angiotensine-systeem regelen natrium- en waterbalans; atriaal natriuretisch peptide kan de bloeddruk en volume verlagen. Insecten gebruiken Malpighische buisjes voor uitscheiding en ionenbalans, vaak via de darm en rectum.

In ecologische termen bepalen osmoregulatie het toelaten van water en zouten in leefomgevingen met uiteenlopende saliniteit, zoals zoetwater, brak water of zout water. Het mechanisme beïnvloedt voedselketens, migratie en overleving, en is een fundamenteel aspect van homeostase bij veel organismen.