Organspecifieke

Organspecifieke is een term uit biologie en geneeskunde die verwijst naar kenmerken, moleculen of processen die vrijwel uitsluitend voorkomen in één bepaald orgaan en beperkt zijn tot andere weefsels. Het kan gaan om genexpressie, eiwitproductie, metabolieten of pathologische kenmerken die sterk geassocieerd zijn met een specifiek orgaan.

Organ specificity kan absoluut of in zekere mate aanwezig zijn. De mate van specificiteit kan variëren met ontwikkeling, ziekte en fysiologische toestand. In de praktijke wordt vaak onderscheid gemaakt tussen organ-specifieke genen en organ-specifieke eiwitten, maar ook tussen functionele kenmerken zoals metabolische routes en transportmechanismen. De detectie en evaluatie van orgaanspecifieke patronen gebeurt met technieken als transcriptomics, proteomics, immunohistochemie en beeldvorming.

Toepassingen zijn wijdverspreid in onderzoek en kliniek. Organspecifieke markers helpen bij diagnose en monitoring van aandoeningen, bij voorbeeld hartspecifieke markers zoals troponine bij myocardiale schade en levergerelateerde markers bij leveraandoeningen. In medische beeldvorming en productontwikkeling worden organ-specifieke radioliganden en contrastmiddelen gebruikt om organen beter te visualiseren. In farmacologie en toxicologie beïnvloedt organspecificiteit de verdeling, werking en toxiciteit van geneesmiddelen; doelgerichte therapieën maken vaak gebruik van organ-specifieke promotores of lever- of niergerichte leveringenystemen.

Uitdagingen omvatten overlapping in expressie tussen organen en veranderingen door ziekte of leeftijd. Daarnaast kan contextafhankelijkheid de interpretatie bemoeilijken.