Moraal

Moraal is het geheel van normen, waarden en oordelen over wat in het menselijk handelen als goed of slecht wordt beschouwd. Het omvat hoe mensen elkaar behandelen, wat als rechtvaardig wordt gezien en welke plichten men voelt ten opzichte van anderen. Moraal geeft richting aan beslissingen in het dagelijks leven, in families, op scholen, op het werk en in de politiek. Het woord heeft zijn oorsprong in het Latijnse moralis en het Franse moral, en is in het Nederlands verder ontwikkeld tot moraal.

Moraal onderscheidt zich van wet en religie, maar staat er meestal mee in wisselwerking. Wetten kunnen moraal ondersteunen of juist uitdagen, terwijl religieuze normen morele oordelen kunnen vormen die verder gaan dan wat wettelijk vereist is. Binnen de filosofie wordt moraal bestudeerd onder de noemer normative ethics (normatieve ethiek), meta-ethics (meta-ethiek) en toegepaste ethiek.

Belangrijke denktradities binnen de normatieve ethiek zijn onder andere deontologie (plichten en beginselen), consequentialisme (gevolgen voor het welzijn) en deugdenethiek (het karakter van het menselijk handelen). Daarnaast bestaan er standpunten zoals moreel relativisme en moreel realisme, en discussies over zorgethiek en rechtvaardigheid. Moraal is dus zowel theoretisch als praktisch: het probeert algemene beslissingsregels te bieden en tegelijk contextspecifieke vraagstukken te adresseren.

Toepassingen van moraal zien we in professionele codes, medische ethiek, bedrijfsvoering, milieu en technologie. Cultuur en situatie spelen een grote rol: wat in één samenleving als moraal aanvaardbaar wordt gezien, kan in een andere anders worden begrepen. Door historische veranderingen kan moraal ook verschuiven.

Kritiek richt zich onder meer op het bestaan van morele relativiteit en de vraag naar universele mensenrechten. Moraal blijft een punt van debat: hoe universeel of cultureel bepaald moeten normen zijn, en hoe verhoudt moraal zich tot wetten en sociale praktijken?