Metaboliseren

Metaboliseren is het chemische proces waarbij moleculen in het lichaam via enzymatische reacties worden afgebroken, omgezet of geconjugeerd zodat ze beter kunnen worden uitgescheiden. Het doel is doorgaans de afbraak of modificatie van stoffen zoals voedingsbestanddelen, toxische verbindingen en medicijnen, zodat ze polarer worden en via de nieren of gal kunnen worden uitgescheiden.

Het metabolisme omvat processen die energie en bouwstoffen leveren en het onderhoud van de cellen ondersteunen. Het onderscheidt zich in catabolisme, dat moleculen afbreekt, en anabolisme, dat bouwstenen omzet in grotere moleculen. Met metaboliseren wordt dus verwezen naar zowel afbraak als opbouw van verbindingen.

De lever vervult de hoofdrol in metaboliseren; ook darmen, longen, nieren en huid leveren bijdragen. Biotransformatie bestaat vaak uit twee fasen: fase I, waarin functionele groepen worden geïntroduceerd door oxidatie, reductie of hydrolyse (veelal via cytochroom P450-enzymen), en fase II, waarin conjugatie met glucuronaat, sulfaat, glutathion of glycine plaatsvindt om polariteit te vergroten en uitscheiding mogelijk te maken.

De snelheid en aard van metaboliseren variëren tussen individuen door genetische variaties in enzymen, zoals CYP-enzymen, leeftijd, voeding, lever- of nierfunctie, ziekte en geneesmiddeleninteracties. Leverziekten kunnen klaring verminderen; polyfarmacie kan enzymactiviteit induceren of remmen, wat invloed heeft op de werking van medicijnen.

De klinische relevantie van metaboliseren ligt in farmacokinetiek en toxicologie: het bepaalt hoe medicijnen werken, hoe lang ze in het lichaam blijven en welke interacties kunnen optreden. Inzicht in iemands metabolische vermogen draagt bij aan dosisaanpassingen en gepersonaliseerde geneeskunde.