Metabolisch

Metabolisch is een bijvoeglijk naamwoord dat betrekking heeft op metabolisme, oftewel stofwisseling. Stofwisseling omvat alle chemische processen waardoor cellen en organismen energie kunnen winnen, bouwstoffen kunnen aanmaken en in stand kunnen blijven. Het omvat catabolisme, de afbraak van moleculen die energie opleveren, en anabolisme, de opbouw van moleculen die nodig zijn voor groei en onderhoud. Deze processen verlopen via netwerken van chemische routes die vaak door enzymen worden gereguleerd en in veel gevallen afhankelijk zijn van energiedragers zoals ATP en van vitaminen als cofactoren.

De regulatie van metabolische routes gebeurt door enzymen, hormonen en de interne werking van organen. In mensen speelt de lever een centrale rol bij de coördinatie van vele routes, terwijl mitochondriën energie leveren via oxidatieve processen. De stofwisseling kan variëren per individu en is afhankelijk van factoren als leeftijd, geslacht, lichaamsgewicht, gezondheid, activiteit en voeding. De mate van rust en inspanning bepaalt onder meer de basale stofwisseling en de totale energievraag van het lichaam.

Metabole processen zijn cruciaal voor gezondheid en huisvesting van energie en biomoleculen. Verstoring van stofwisselingsroutes kan leiden tot metabole aandoeningen zoals metabool syndroom, diabetes type 2, dyslipidemie of erfelijke stofwisselingsstoornissen. Voeding en levensstijl beïnvloeden het metabolisme sterk, onder andere via koolhydraat-, eiwit- en vetmetabolisme en de beschikbaarheid van micronutriënten die als cofactoren dienen.

In onderzoek en klinische praktijk wordt metabolisme bestudeerd met metabolomics en gerelateerde technieken om de werking van metabole paden te begrijpen en te verbeteren.