Membraangebonden

Membraangebonden is een term in de celbiologie die verwijst naar moleculen, meestal eiwitten, die aan een biologische membraan zijn bevestigd. Binding kan direct plaatsvinden via een transmembraan-domein dat door de membraan steekt, of indirect via lipidebindingen (bijvoorbeeld door palmitoyl- of myristoylgroepen) die het eiwit aan de membraan hechten. Membraangebonden eiwitten kunnen integraal membraanproteïnen zijn, die de membraan daadwerkelijk doordringen, of perifere membraanproteïnen, die aan de membraanoppervlakte zijn bevestigd maar niet door de membraan heen gaan.

Belangrijke contexten zijn onder meer ribosomen die gebonden zijn aan het ruw endoplasmatisch reticulum (RER), waar eiwitten voor secretie of voor de membraan worden gesynthetiseerd, en proteïnen die onderdeel uitmaken van de plasmamembraan, de nucleus envelop of de membranen van mitochondriën en chloroplasten. Sommige eiwitten zijn covalent aan lipiden gebonden, waardoor ze stevig aan een membraan vastzitten, terwijl andere via elektrostatische interacties voor korte of lange tijd gebonden blijven.

Functie en belang: de membraanbinding bepaalt waar een eiwit opereert en met welke andere moleculen het kan samenwerken. Dit is cruciaal voor signaaltransductie, transport over membranen, enzymatische activiteiten en eiwittrafficking. De associatie kan onderhand veranderen door factoren zoals fosforylering, veranderde lipidecompositie of binding van liganden, waardoor eiwitten tussen membraangebonden en oplosbare toestanden kunnen schakelen.

Onderzoek en terminologie: membraanbinding wordt bestudeerd door subcellulaire fractionatie, detergen-solubilisatie en diverse beeldvormingstechnieken. In de literatuur worden vaak onderscheid gemaakt tussen integraal membraanproteïnen, perifere membraanproteïnen en algemene aanduidingen als “membraangebonden” die de associatie met membranen impliceert.