Lexicononderzoek

Lexicononderzoek is een discipline binnen de taalkunde die zich bezighoudt met het lexicon van een taal: de verzameling woorden, hun vormen, betekenissen en de relaties daartussen. Het behandelt zowel het mentale lexicon, het opslag- en activatiepatroon van woordvormen en betekenissen in de menselijke cognitie, als externe lexica zoals woordenboeken, thesauri en digitale corpora die in taalonderzoek worden gebruikt. Het doel is inzicht te bieden in hoe woordenschat georganiseerd is, hoe woorden verworven worden door sprekers en luisteraars, hoe betekenissen veranderen over tijd en hoe woorden in zinnen met elkaar samenwerken.

Onderwerpen binnen het lexicononderzoek omvatten frekwentie- en coëfficiëntie-analyse, collocaties, synoniemen en antoniemen, polysemie en sense-relaties, morfologie en lemmatisering, en de interactie tussen de mentale lexicon en syntaxis. Daarnaast worden diachrone studies gedaan naar hoe woordbetekenissen en -gebruik evolueren en welke factoren invloed hebben op leerprocessen en woordverwerving.

Methoden en gegevensbronnen variëren van corpuslinguïstiek en lexicografische databases tot psycholinguïstische experimenten, zoals verwerkingstijdtaken, priming- en eye-tracking-studies. Ook diachrone lexicografie, etymologisch onderzoek en modelmatige simulaties spelen een rol. Data komen uit taalcorpora, digitale woordenboeken en diverse taalkundige databases, met aandacht voor betrouwbaarheid en representativiteit.

Toepassingen van lexicononderzoek bevinden zich onder meer in de natuurlijke taalverwerking, lexicografie en taalonderwijs, maar ook in de klinische linguïstiek en informatie-opslag. Het veld levert inzichten die de woordenschatverwerking en -verwerving ondersteunen en de ontwikkeling van taaltechnologieën verbeteren.

Zie ook: lexicografie, corpuslinguïstiek, cognitieve taalkunde.