Lactaat

Lactaat is de geconjugeerde base van melkzuur en wordt in de biochemie meestal als L-lactaat besproken, omdat dit de meest voorkomende isomeer in het menselijk lichaam is. Bij fysiologische pH ligt melkzuur vooral in de lactaatvorm. Lactaat fungeert bovendien als belangrijke metaboliet en brandstof.

Lactaat ontstaat vooral tijdens glycolyse wanneer pyruvaat wordt omgezet door lactaatdehydrogenase, waardoor NAD+ wordt hersteld voor verdere glycolyse. Bij intensieve inspanning of beperkte zuurstoftoevoer kan skeletspier lactaat ophopen. Lactaat kan via monocarboxylaattransporters (MCT1, MCT4) tussen cellen en naar het bloed worden getransporteerd. In de lever en, tot op zekere hoogte, de nieren kan lactaat worden omgezet in glucose via de Cori-cyclus.

Fysiologisch dient lactaat als belangrijke brandstof voor hart en hersenen, vooral tijdens inspanning of hypoxie. Het levert koolstof voor gluconeogenese en fungeert als signaalmolecuul via receptoren zoals GPR81 (HCAR1) in adipose weefsel en andere weefsels, met invloed op lipolyse en stofwisseling.

Klinisch is lactaat een belangrijke marker. Verhoogde bloedlactaatconcentraties kunnen wijzen op weefselhypoxie, sepsis, lever- of nierpathologie of medicijngeneesmiddelen die lactaatproductie verhogen. L-lactaat is de dominante isomeer in menselijke pathologie; D-lactaat kan in bepaalde situaties door darmbacteriën worden geproduceerd en bij ophoping tot metabole acidose leiden. Lactic acidosis kan type A (hypoxie) of type B (niet-hypoxie) zijn. Lactaatmetingen worden geïnterpreteerd in klinische context en dienen te leiden tot behandeling gericht op het herstellen van perfusie en het behandelen van de onderliggende oorzaak.