Koppelverlies

Koppelverlies is een term die in de techniek en fysica wordt gebruikt om het afnemen van de mate van koppel tussen twee of meer onderling verbonden subsystemen te beschrijven. Het kan leiden tot ontkoppeling: de subsystemen gedragen zich steeds onafhankelijker van elkaar, terwijl energie of informatie minder effectief wordt uitgewisseld.

In mechanische systemen verwijst koppelverlies vaak naar verlies van torsiekoppeling tussen motor en belasting, als gevolg van slijtage, speling in de koppeling, uitlijtingsfouten of versleten lagers. In elektrische en elektronische systemen kan het betrekking hebben op afname van de efficiënte energie-overdracht door impedantie-mismatch, slechte koppelingen of deterioratie van verbindingspunten, waardoor signalen en vermogen minder betrouwbaar worden doorgegeven.

In controle- en besturingssystemen kan koppelverlies optreden wanneer interacties tussen assen of kanaalafhankelijke delen verdwijnen of juist leiden tot ongewenste cross-coupling, wat de stabiliteit en respons van het systeem kan beïnvloeden.

Oorzaken zijn onder meer slijtage en veroudering, uitlijtingsfouten, speling en los contact, temperatuurinvloeden, onvoldoende smering, overbelasting en trillingen. Gevolgen zijn onder meer verminderde efficiëntie en vermogenoverdracht, verhoogde trillingen en geluid, verhoogde mechanische belasting van onderdelen en mogelijk systeeminstabiliteit of schade.

Detectie vindt vaak plaats via trillingsanalyse, bewaking van overdrachtseigenschappen (zoals FRF of impedantie), onderhoudsregistraties en periodieke inspecties van koppelingen en verbindingen. Mitigatie omvat robuuste koppelingen, juiste uitlijning, regelmatige smering en inspecties, demping en waar mogelijk redundante of ontkoppelde ontwerpen.