Eiwitdragers

Eiwitdragers zijn eiwitten die specifieke moleculen binden en verplaatsen over biologische membranen of door de circulatie. Ze veranderen de stof niet chemisch, maar maken transport mogelijk door een conformatieverandering die het ligando doorlaat of afgifte vergemakt. Ze spelen een cruciale rol bij de opname, distributie en eliminatie van verschillende stoffen.

Op membranen kunnen eiwitdragers transporteren via gefaciliteerde diffusie (passief, aangedreven door een concentratiegradiënt) of via actief transport (voorzien van energie, bijvoorbeeld uit ATP of uit ionengradiënten). Carrieren tonen verzadigingskinetiek en hoge substrate specifiekeitiet; ze kunnen stoffen tegen hun gradient in of uit de cel vervoeren. Naast carriers bestaan er ook kanalen; die vormen poreuze routes voor ionen of water en zijn geen dragers in dezelfde zin.

Voorbeelden van eiwitdragers zijn onder meer glucosetransporters uit de GLUT-familie, die glucose via gefaciliteerde diffusie in cellen brengen. Andere transporters regelen de opname van aminozuren en diverse voedingsstoffen. In plasma spelen drager-eiwitten zoals albumine een belangrijke rol: zij binden vetzuren, hormonen en geneesmiddelen, waardoor oplosbaarheid en distributie in het lichaam worden beïnvloed. In de farmacologie zijn membraaneiwitdragers en transporters bepalend voor absorptie, weefseltoegang en klaring van geneesmiddelen; ABC-transporteerders kunnen medicijnen actief uit cellen pompen en kunnen bijdragen aan medicijnresistentie.

Samenvattend zijn eiwitdragers essentieel voor voedingstoegang, stofwisseling en farmacokinetiek. Storingen in transporterproteïnen kunnen leiden tot metabole aandoeningen of variatie in geneesmiddelrespons. Het onderzoek naar eiwitdragers bestrijkt biochemie, celbiologie en geneeskunde.