Deelwoordwortel

Deelwoordwortel is een term uit de Nederlandse grammatica die verwijst naar de stam van een werkwoord die als basis dient voor het vormen van de deelwoorden (deelwoorden). Het infinitief eindigt op -en, en door dat suffix te verwijderen blijft doorgaans de deelwoordwortel over. Deze wortel vormt de grond waarop de endings voor het tegenwoordige deelwoord (-end) en het voltooid deelwoord (ge- prefix en vaak -t of -d) worden aangebracht. Bij regelmatige werkwoorden verloopt dit relatief voorspelbaar, maar bij onregelmatige werkwoorden kan de deelwoordwortel door klinker- of medeklinktverschillen veranderen.

Voorbeelden van regelmatige werkwoorden:

- werken: infinitief werken, deelwoordwortel werk, tegenwoordige deelwoord werkend, voltooid deelwoord gewerkt.

- maken: infinitief maken, deelwoordwortel maak, tegenwoordige deelwoord makend, voltooid deelwoord gemaakt.

Bij onregelmatige werkwoorden kan de deelwoordwortel afwijken van de eenvoudige infinitiefstam:

- drinken: infinitief drinken, deelwoordwortel drink, tegenwoordige deelwoord drinkend, voltooid deelwoord gedronken ( stem verandert van drink naar dronk in de verleden tijd en bij het voltooid deelwoord blijft de gedronken-vorm bestaan).

Functie en gebruik:

- De deelwoordwortel bepaalt zowel de vormen van de participen als, in interactie met klankregels, de adjectivische en bijwoordelijke functies van de deelwoorden.

- Het tegenwoordige deelwoord en het voltooid deelwoord spelen een sleutelrol in samengestelde tijden en bij adjectivale uitdrukkingen, bijvoorbeeld werkend mens of gedaan werk.

Samengevat: de deelwoordwortel is de stam die onder de participievorming ligt; hij kan regelmatig zijn maar kan ook door klinker- of consonantveranderingen aangepast worden bij onregelmatige werkwoorden.