Corticosteroidy

Corticosteroidy to grupa leków opartych na hormonach steroidowych wytwarzanych przez korę nadnerczy, stosowanych także w postaci syntetycznych analogów. Dzielą się na glikokortykosteroidy (glukokortykosteroidy) o działaniu przeciwzapalnym i immunosupresyjnym oraz mineralokortykosteroidy, które regulują gospodarkę wodno-elektrolitową. Leków tych używa się w wielu kontekstach klinicznych i różnią się siłą działania i czasem utrzymywania efektu.

Mechanizm działania polega na wiązaniu się z receptorem glikokortykosteroidowym (GR). Aktywacja GR wpływa na transkrypcję genów, co prowadzi do hamowania mediatorów zapalenia (cytokin, chemokin) i ograniczenia migracji leukocytów. Dodatkowo stabilizują błony komórkowe i zmieniają metabolizm glukozy oraz lipidów. W zależności od pochodnej i dawki, corticosteroidy mogą działać szeroko systemowo lub miejscowo.

Wskazania obejmują choroby zapalne i autoimmunologiczne (np. reumatoidalne zapalenie stawów, choroby łącznotkankowe), choroby układu oddechowego (astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc), dermatozy (wyprysk, łuszczyca), alergie, zapalne choroby jelit, a także w transplantacjach narządów i niektórych schorzeniach endokrynologicznych. Dostępne są w różnych drogach podania: doustnie, dożylnie, domięśniowo, miejscowo na skórę, do oczu, donosowo, inhalacyjnie, a także w postaci iniekcji do stawów.

Należy pamiętać o ryzyku działań niepożądanych przy długotrwałym stosowaniu systemowym, takich jak przyrost masy ciała, nadciśnienie, hiperglikemia, osteoporoza, osłabienie mięśni, zaburzenia gojenia, zaostrzenia infekcji oraz supresja osi HPA. Zaleca się stosowanie najmniejszej skutecznej dawki i krótszych kuracji, a w razie potrzeby – powolne odstawianie.

Przykłady leków to prednizon, prednizolon, metyloprednizolon, deksametazon, hydrokortyzon; w postaci miejscowej używa się kremów z hydrokortyzonem, klobetazonem lub betametazonem. W inhalacjach stosuje się budesonid, beclometazon i podobne. Mineralokortykoidy, np. fludrokortizon, pełnią rolę w regulacji elektrolitów.