nadnerczy

Nadnercza to para endokrynnych gruczołów położonych na górnych biegunach nerek, w częściach górnych otoczkotrzewnej przestrzeni zaotrzewnowej. Zbudowane są z dwóch odrębnych części: korzy (kory) i rdzenia. Kora nadnerczy składa się z trzech stref odpowiadających za różne hormony: strefy kłębkowatej, pasmowatej i siatkowatej. Strefa kłębkowata produkuje mineralokortykosteroidy, przede wszystkim aldosteron, które regulują gospodarkę sodową i ciśnienie krwi. Strefa pasmowata wytwarza glukokortykoidy, w tym kortyzol, wpływające na metabolizm i odpowiedź na stres. Strefa siatkowata syntezować może androgeny nadnerczowe, które odgrywają rolę w rozwoju płciowym i metabolizmie. Rdzeń nadnerczy składa się z komórek chromafinowych produkujących katecholaminy: adrenalinę (epinefrynę) i noradrenalinę, uwalniane w odpowiedzi na stres, ból lub intensywną aktywność fizyczną.

Regulacja funkcji nadnerczy jest dwupasmowa. Kora podlega regulacji hormonalnej poprzez oś podwzgzgórze-przysadka-nadnercza; uwalnianie kortyzolu jest kontrolowane przez hormon adrenokortykotropowy (ACTH) i działa w układzie sprzężenia zwrotnego. Rdzeń nadnerczy działa natomiast pod wpływem układu współczulnego, a jego komórki odbierają sygnały bezpośrednio z nerwów przedzwojowych. Rozwój embrionalny obejmuje korę z mezodermy, rdzeń zaś wywodzi się z grzebieni nerwowych.

Nadnercza mają znaczenie kliniczne w wielu zaburzeniach endokrynologicznych, takich jak choroba Addisona (niedoczynność nadnerczy), zespół Cushinga (nadmiar kortyzolu, często spowodowany guzem lub leczeniem) oraz pheochromocytoma, rak rdzenia. W praktyce medycznej istotne są także hiperkortyzolemia i zaburzenia równowagi elektrolitowej wynikające z zaburzonej produkcji aldosteronu.