Betekenisveranderingen

Betekenisveranderingen, ook wel semantische veranderingen genoemd, zijn processen waarbij de betekenis van een woord in de loop der tijd wijzigt. Dit gebeurt in alle talen en is een normaal onderdeel van taalontwikkeling. Woorden kunnen uitgebreed of juist verengd worden in hun toepassingsgebied, of van neutraal naar positief of negatief van toon veranderen. Ook verschuiven betekenissen vaak door metaforische of metonymische uitbreidingen.

Vormen van betekenisverandering omvatten onder meer: Uitbreiding of extensie, waarbij de betekenis van een woord groter wordt; een bekend voorbeeld is computer, dat oorspronkelijk een mens bedoelde die berekeningen maakte en tegenwoordig vooral een apparaat aanduidt. Verkleining of vernauwing (restrictie) waarbij de betekenis specifieker wordt, zoals virus, van een algemene gewaarwording van vergif naar een exacte technische term voor een ziekteverwekker. Verandering in connotatie kan richting amelioratie (betekenispositief, bijvoorbeeld nice) of pejoratie (betekenisnegatief, bijvoorbeeld awful) uitgaan. Daarnaast voeren metaforische verschuivingen betekenissen naar nieuwe contexten, zoals browse, van ‘door bladeren eten bekijken’ naar ‘het internet verkennen’. Tenslotte kunnen woorden letterlijk een intensiverende werking krijgen, zoals literally, dat in veel gevallen niet meer strikt letterlijk gebruikt wordt.

Oorzaken van betekenisveranderingen zijn onder meer sociale en culturele verandering, technologische vooruitgang en veranderende communicatieve behoeften. Contact met andere talen kan woorden lenen en zo betekenissen herduiden. Nieuwe vakgebieden, media en jargon creëren vaak ruimte voor conceptuele verschuivingen die vervolgens in de alledaagse taal verankeren. Betekenisveranderingen vormen zo een dynamisch en continu proces in taalverwerving en -gebruik.