wegmodellen

Wegmodellen, ook wel path-modellen of padmodellen genoemd, zijn grafische statistische modellen die directe en indirecte oorzakelijke relaties tussen variabelen weergeven. Een wegmodel bestaat uit knopen die variabelen voorstellen en pijlen die causale effecten aangeven. Pijlen illustreren de richting van invloed; elk pad heeft een geschatte waarde die het effect weerspiegelt. Endogene variabelen zijn afhankelijk van andere variabelen in het model; exogene variabelen zijn variabelen buiten het systeem die instellingen of invloeden leveren.

Historisch ontstaan Wegmodellen uit de path analysis van Sewall Wright in het begin van de 20e eeuw en zijn sindsdien verder ontwikkeld binnen het kader van structural equation modelling (SEM). SEM biedt ook de mogelijkheid latente variabelen en meetfouten te modelleren, wat de reikwijdte van wegmodellen uitbreidt.

Estimatie en beoordeling: Wegmodellen worden doorgaans geschat met regressieanalyse in combinatie met simultane-equatie-methoden of via SEM-software zoals LISREL, AMOS, Mplus en lavaan. Modelfit wordt beoordeeld aan de hand van statistische indicatoren zoals chi-kwadraat, RMSEA, CFI en TLI. Een belangrijk aspect is identificeerbaarheid: het model moet zodanig gespecificeerd zijn dat de geschatte effecten uniek kunnen worden bepaald.

Assumpties en beperkingen: Lineaire en additieve relaties worden vaak verondersteld bij observeerde variabelen; causaliteit is afhankelijk van aannames over de modelspecificatie en het ontbreken van confounding. Bij latente variabelen kunnen meetfouten worden gemodelleerd, maar modellen blijven gevoelig voor misspecifikatie en steekproefgrootte.

Toepassingen: Wegmodellen worden veel gebruikt in sociale wetenschappen, psychologie, epidemiologie en economie om theoretische causaliteitsmodellen te testen, mediator- en moderator-effecten te onderzoeken.

Zie ook: structural equation modelling, mediation analysis, causal diagrams.