waarnemingsonderzoek

Waarnemingsonderzoek is een onderzoeksstrategie waarbij data worden verzameld door systematische observatie van gedrag, verschijnselen of processen in hun natuurlijke context, zonder het experiment te manipuleren of deelnemers te instrueren. Het doel is beschrijven, interpreteren en mogelijk verklaren op basis van wat gezien wordt. Het kan kwantitatief, kwalitatief of beide zijn.

Typen: naturalistische observatie (observator observeert in de omgeving zonder tussenkomst), participerende observatie (de onderzoeker neemt actief deel). Gestructureerde observatie gebruikt vooraf gedefinieerde coderingsschema's; ongestructureerde observatie laat details vrij. Observaties kunnen continu of in tijdsintervallen plaatsvinden.

Methodologie: vooraf definieert men variabelen en observatie-instrumenten, zoals checklists en coderingstabellen. Betrouwbaarheid wordt nagestreefd via interbeoordelaarsbetrouwbaarheid en trainingsprocedures; validiteit via heldere operationele definities en triangulatie. Data-analyse kan kwantitatief (tellen) of kwalitatief (thematische analyse) zijn.

Toepassingen en voorbeelden: in sociologie, pedagogiek, ecologie, criminologie, marktonderzoek en onderwijs. Voorbeelden zijn klasobservaties om interactiepatronen te beschrijven, of veldstudies van diergedrag en consumentengedrag in winkels.

Voordelen en beperkingen: biedt sterke ecological validity en weinig verstoring van de context, maar is vatbaar voor waarnemersbias en Hawthorne-effect, heeft beperkte generaliseerbaarheid en is tijd- en arbeidsintensief. Ethische overwegingen richten zich op privacy, toestemming en anonymisering.