vrijheidsbeperking

Vrijheidsbeperking is een term die verwijst naar maatregelen die de vrijheid van beweging of autonomie van een persoon beperken. Deze maatregelen worden door overheden of andere gezagdragende instanties opgelegd om legitieme doelen te dienen, zoals veiligheid, gezondheid, openbare orde of de bescherming van anderen. Vrijheidsbeperking is een bredere term dan vrijheidsberoving (detentie), waarbij iemand feitelijk in hechtenis wordt genomen.

Veelvoorkomende vormen van vrijheidsbeperking zijn onder meer contante of vercdichte regels zoals huisarrest, restricties op reizen, curfewerl, toezicht met elektronische monitoring, beperkingen op ontmoetingen of communicatiemogelijkheden, en in zorg-contexten het beperkt kunnen houden van iemands bewegingsvrijheid uit dreiging of zorgvuldigheidsredenen. In de gezondheidszorg kunnen ook dwangmaatregelen bestaan, zoals verplicht behandeling of restricteden in bepaalde zorgomgevingen, onder streng toezicht en met juridische waarborgen.

De juridische kaders vereisen doorgaans dat vrijheidsbeperkingen gebaseerd zijn op wet, noodzakelijk zijn in een democratische samenleving en proportioneel zijn ten opzichte van het doel. Er moet vaak een termijn aan verbonden zijn, en er moet toezicht en mogelijkheid tot bezwaar of beroep bestaan. In veel rechtsgebieden geldt dat vrijheidsbeperkingen zoveel mogelijk minimaal moeten blijven en altijd met de minst ingrijpende middelen uitgevoerd dienen te worden.

Internationaalrechtelijk spelen beginselen als proportionaliteit en gerechtvaardigd doel een rol. Artikel 5 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens beschermt de vrijheid en veiligheid van personen en staat beperkingen onder strikte voorwaarden toe. Ook maatregelen die de privacy raken kunnen onder andere mensenrechtenaspecten oproepen en moeten gemotiveerd en controleerbaar zijn.

In Nederland worden vrijheidsbeperkingen vaak geregeld binnen specifieke zorg- en strafrechtelijke kaders. De Wet zorg en dwang (Wzd) en de Wet verplichte ggz (Wvggz) reguleren waar mogelijk dwangmaatregelen in de gezondheidszorg, met waarborgen zoals toetsing, verslaglegging en rechterlijke beoordeling, met het doel de minste ingrijpende opties te kiezen en mensenrechten te beschermen.