vorstschade

Vorstschade is schade veroorzaakt door vrieskou aan levende weefsels, doorgaans bij planten en gewassen, maar ook aan materialen en infrastructuur. In de landbouw en tuinbouw is vorstschade een belangrijk risico dat opbrengsten en kwaliteit kan beïnvloeden, vooral in koude periodes en in kwetsbare overgangsfasen van de gewasontwikkeling.

Bij planten ontstaat vorstschade doordat water in de cellen bevriest. Ijskristallen beschadigen celmembranen en leiden tot lekkage en celdood. Symptomen variëren per soort en weefsel, maar veelvoorkomend zijn verkleuring, verwelking, necrose en afsterven van knoppen of bloemknoppen. Bladeren kunnen onregelmatig bruin worden en takken kunnen beschadigd raken. Bij fruitgewassen kan de vroegtijdige doding van bloemknoppen leiden tot verlies van oogst en verminderde kwaliteit. Ook niet-biologische elementen zoals waterleidingen kunnen bevriezen, wat leidingen kan doen barsten en gebouwen kan beschadigen.

Het risico is vooral hoog bij nachtvorst in de late lente of vroege herfst, wanneer planten nog niet volledig gehard zijn. Hardere vorst blijkt vaak schadelijker dan milde vorst. Kwetsbaarheid wordt beïnvloed door microklimaat, wind, luchtvochtigheid, bodemvocht en de ontwikkelingstoestand van de plant.

Preventie en beheer richten zich op het verkleinen van de kans op schade en het beperken van de gevolgen. Mogelijke maatregelen zijn het kiezen van vorstbestendige variëteiten, het gebruik van beschermende doeken of schermen, mulchen, serre- of kasverwarming en waar mogelijk renovatietechnieken zoals irrigatie bij bevriezing (als warmte tijdens latente vriesprocessen wordt vrijgegeven) en windmachines. Voor infrastructuur geldt isolatie van leidingen en zorg voor stabiele temperaturen in opslagruimten. Bij schade kan inspectie, vermindering van verdere blootstelling en, waar relevant, verzekering of schadevergoeding aan de orde komen.