voorzetselconstructies

Voorzetselconstructies zijn in de Nederlandse grammatica de bouwstenen die bestaan uit een voorzetsel en het zinsdeel waaraan het voorzetsel syntactisch verbonden is. Het voorzetsel geeft de relatie aan tussen dat zinsdeel en de rest van de zin, zoals plaats, tijd, richting, oorzaak of middel. Vaak vormen ze een hele prepositional phrase die kan fungeren als bijwoordelijke bepaling of als onderdeel van een werkwoordgroep die door het voorzetsel wordt bepaald. Voorbeelden zijn onder meer naar de winkel, op tijd, met plezier, in de ochtend.

Er bestaan verschillende typen voorzetselconstructies. Vrije voorzetselconstructies verbinden een zinsdeel flexibel met een voorzetsel, bijvoorbeeld in de kamer of door de wind. Vaste uitdrukkingen met voorzelsels hebben een speciale betekenis die verder gaat dan de losse woorden, zoals ten gevolge van, ten opzichte van, door middel van. Daarnaast zijn er werkwoordelijke voorzetselconstructies waarin een werkwoord samen met een vereist voorzetsel een vaste combinatie vormt, zoals denken aan, reageren op, vertrouwen in. Deze constructies bepalen vaak de betekenis van het gezegde en geven het object of de bepaling van het werkwoord aan, bijvoorbeeld denken aan iemand, reageren op een bericht.

Functie en syntaxis: voorzetselconstructies fungeren meestal als bijwoordelijke bepalingen van plaats, tijd, richting of middel, maar ze kunnen ook als complement van een werkwoord of bijvoeglijk naamwoord dienen. Ze staan vaak na de persoonsvorm in de hoofdzin en kunnen in bijzin-constructies op verschillende plaatsen staan afhankelijk van nadruk en zinswending. De keuze van het voorzetsel kan de betekenis van het gezegde sterk beïnvloeden, bijvoorbeeld denken aan versus denken over, hopen op, vertrouwen in.