verwijzingsbetekenis

Verwijzingsbetekenis is een concept uit de taalwetenschap dat verwijst naar het deel van de betekenis van een uitdrukking dat bepaalt welk object of welke klasse objecten ermee bedoeld wordt. Het beschrijft de relatie tussen taal en de werkelijkheid: welke entiteit, of welke verzameling entiteiten, een woord of zinsdeel aanduidt in een gegeven context. Vaak wordt dit vergeleken met de vervoegde term “extensie” (de verzameling dingen die aan de uitdrukking toegekend wordt).

Een kenmerk van verwijzingsbetekenis is dat deze afhankelijk kan zijn van context. Bij eigennaam‑woorden zoals Albert Einstein verwijst de uitdrukking naar een vast referent, namelijk de specifieke persoon. Bij algemene termen zoals hond verwijst de uitdrukking naar de verzameling dieren die aan die betegningscriteria voldoen. Indexicalen en demonstratieven zoals deze, hier of dit, verschuiven hun verwijzingsbetekenis afhankelijk van wie spreekt, waar en wanneer.

Verwijzingsbetekenis staat vaak tegenover zinsbetekenis (of sense): die laatste draait om hoe een uitdrukking inhoud en waarheidsvoorwaarden oplevert, onafhankelijk van welke specifieke referent wordt aangeduid. In veel theorieën dragen zowel verwijzingsbetekenis als zinsbetekenis bij aan de betekenis van uitdrukkingen, maar de verwijzingsbetekenis is vooral wat de referentie in de wereld bepaalt.

In de praktijk helpt het begrip verwijzingsbetekenis bij analyse van verwijzingsproblemen, zoals ambiguïteit in naamgeving, referentieveranderingen en contextafhankelijke referentie. Het is een fundamenteel begrip voor de studie van hoe taal naar de werkelijkheid verwijst.