tijdsrichting

Tijdsrichting is de richting waarin tijd verloopt, doorgaans van verleden naar toekomst. Het begrip omvat zowel de fysieke mogelijkheid als de menselijke ervaring van tijd als een lineaire, onomkeerbare stroom.

In de natuurkunde wordt gesproken van de arrow of time. De meest prominente verklaring is de tweede wet van de thermodynamica: in geïsoleerde systemen neemt de entropie doorgaans toe. Dit geeft een macroscopische tijdsbaan: processen verlopen van orde naar meer wanorde, waardoor ze op macroniveau onomkeerbaar lijken.

Hoewel de microscopische wetten vaak tijdsreversibel zijn, waardoor op fundamenteel niveau de onderscheid tussen verleden en toekomst niet vanzelfsprekend is, brengt de tijdsrichting paradoxen met zich mee. De Loschmidt-paradox en het idee van terugkeer in geïsoleerde systemen illustreren deze kloof. De gangbare oplossing is dat de tijdsrichting voortkomt uit de specifieke begintoestand van het universum: de oerknal begon bij een extreem lage entropie, wat de latere entropiegroei mogelijk maakt.

Naast thermodynamische aspecten spelen kosmologische en psychologische factoren een rol. De kosmologische tijdsbaan verwijst naar de expansie van het heelal; de psychologische tijdsbaan betreft menselijke perceptie van oorzaak en gevolg, geheugen en anticipatie. In de filosofie en in sommige interpretaties van de quantummechanica blijven discussies bestaan over de diepere aard van tijdsrichting.

Het begrip tijdsrichting is relevant voor het begrijpen van processen zoals chemische reacties, warmteoverdracht en de evolutie van systemen in de natuur, en vormt een centraal uitgangspunt in zowel wetenschap als menselijke ervaring.