tabaksmozaïekvirus

Tabaksmozaïekvirus, vaak afgekort als TMV, is een plantenziekteverwekker in het geslacht Tobamovirus, familie Virgaviridae. Het virus infecteert een breed scala aan plantensoorten, met name tabak (Nicotiana tabacum) en tomaat (Solanum lycopersicum), en veroorzaakt mosaïekpatronen, chlorose en groeivertraging. TMV is een van de vroegst geïdentificeerde plantvirussen en staat bekend om zijn stabiliteit in de omgeving en de gemakkelijke mechanische overbrenging.

Het virion is langwerpig en rodvormig, ongeveer 300 nanometer lang en 18 nanometer in diameter, met een enkelstrengs, positief-geleide RNA-genoom van circa 6,3 kilobasen. Het genoom codeert voor reproductie-eiwitten, een verplaatsings- (movement) eiwit en het kapside-eiwit. Het virion heeft een helixische structuur die RNA omringt.

Infectie is systemisch en vindt plaats wanneer de plantencellen zich via plasmodesmata met elkaar verbinden; het movement-eiwit en het kapside-eiwit spelen hierbij een rol. Symptomen variëren per gewas, maar omvatten vaak mosaïek- of vlekkenpatronen op bladeren, verdraaiing, chlorose en groeiachterstand. Ziekte kan leiden tot lagere opbrengst en verminderde kwaliteit van de aangetaste gewassen.

Overbrenging gebeurt primair via mechanische contacten: beschadigde weefsels, besmet gereedschap, handen of plantresten kunnen TMV overdragen. Zeldzaam kan TMV via zaden worden aangetroffen bij sommige planten, maar het is geen gangbare transmissieroute. Het virus kan lange tijd op oppervlakken en plantmateriaal overleven.

Diagnose gebeurt vaak met serologische methoden zoals ELISA en moleculaire technieken als RT-PCR. Sommige cultivars bezitten resistentie, zoals N-gen in tabak, die systemische infectie kan voorkomen. Beheersing richt zich op sanering, het gebruik van virusvrij materiaal, desinfectie van gereedschap, verwijdering van geïnfecteerde planten en het bevorderen van goede gewasbescherming en hygiene.