suikerfosfaat

Suikerfosfaat is een verzamelnaam voor verbindingen waarin een suiker is gefosforeerd, oftewel een fosfaatgroep is aangestoken aan een koolhydraat. Deze fosforyl esters ontstaan meestal door activiteit van kinases die ATP als fosfaatdonor gebruiken, waardoor suikers in de cel kunnen blijven en gericht kunnen worden ingezet in metabole routes.

Er zijn vele voorbeelden van suikerfosfaten. Bekende tussenproducten in koolhydraatmetabolisme zijn glucose-6-fosfaat (G6P) en fructose-6-fosfaat (F6P). Andere belangrijke suikerfosfaten zijn glucose-1-fosfaat (G1P), glyceraldehyde-3-fosfaat (G3P) en dihydroxyacetonefosfaat (DHAP). In de pentosefosfaatroute komen ribose-5-fosfaat en xylulose-5-fosfaat voor. Deze verbindingen fungeren als reactieve bouwstenen en dienen als sleuteltermen die bepalen welke weg een suiker kan volgen.

In cellen vervullen suikerfosfaten cruciale rollen in verschillende processen. G6P is bijvoorbeeld een vroege tussenstap in glycolyse en kan worden omgezet in F6P, of via andere routes in de glycogenesi of pentosefosfaatroute terechtkomen. Het fosfaatmerk maakt de suikers minder rekbaar buiten de cel en verschaft energie- en herkenningspunten voor enzymen, waardoor de stofwisseling gericht kan verlopen.

Samengevat vormen suikerfosfaten essentiële tussenstappen in koolhydraatmetabolisme, waarmee suikers veilig worden vervoerd, opgespoord en omgezet in energie en biosynthetische bouwstenen. Ze komen in veel organismen voor en bestaan uit diverse fosforyleerde suikers met uiteenlopende functies.