seizoenpatroon

Seizoenpatroon is een statistische term die verwijst naar regelmatige, terugkerende fluctuaties in een variabele die optreden met een vaste periodiciteit, meestal jaarlijks. Het ontstaat door combinaties van klimatologische, ecologische en economische factoren die elk jaar terugkeren, zoals zomerse hitte, winterse kou, vakanties en veranderend consumentenvertrouwen.

Voorbeelden van seizoenpatroon laten zich zien in temperatuur en neerslag, maar ook in economische en maatschappelijke verschijnselen zoals winkelomzet, energievraag, toeristische toestroom en ziekteactiviteit (bijvoorbeeld griep). Een seizoenpatroon kan zowel invloed hebben op de hoogte als op de timing van pieken en dalen.

Identificatie en modellering gebeurt meestal via tijdreeksanalyse met decompositie in trend, seizoenscomponent en restcomponent. Seizoenale indices geven aan hoe elke periode afwijkt van het jaargemiddelde. Modellen voor seizoenspatroon zijn onder meer additieve of multiplicatieve decompositie, Holt-Winters-methoden en seizoensdifferencing. Deze technieken helpen bij het onttrekken of het voorspellen van de seizoenscomponent.

Toepassingen en gevolgen omvatten nauwkeurigere forecasting, planning van voorraden en personeelsbehoefte, en betere begroting en beleid. Het monitoren van veranderingen in seizoenpatronen kan wijzen op verschuivingen in klimaat, consumentengedrag of onderliggende structuren van een tijdreeks.

Beperkingen bestaan onder meer uit potentieel veranderende seizoenspatronen over tijd, wat periodieke aanpassingen vereist en aanleiding kan geven tot misleidende schattingen bij verstoorde data. Zie ook tijdreeksanalyse en seizoenale aanpassing.