prikkelrespons

Prikkelrespons is de reactie van een organisme op een prikkel, oftewel de totstandkoming van gedrag of fysiologische verandering als reactie op een sensorische, motorische of cognitieve prikkel. In de psychologie en neurowetenschappen wordt onderscheid gemaakt tussen automatische, onbewuste reacties (reflexen) en bewuste, gerichte reacties die door hogere hersengebieden worden geregeld.

Prikkels kunnen zintuiglijk van aard zijn (zicht, gehoor, tactiel, smaak, reuk) of situationeel (tijd, context). De verwerking omvat prikkelregistratie door zintuigcellen, transductie naar zenuwimpulsen, en signaalverwerking in het centrale zenuwstelsel, gevolgd door motorische of gedragsrespons. Bij reflexen verloopt de verwerking vaak laag in het ruggenmerg of de hersenstam; bij complex gedrag spelen corticale netwerken een rol.

Voorbeelden: pupilreflex bij fel licht; terugtrekreflex bij aanraking van een heet oppervlak; startle bij onverwachte geluiden. In leerpsychologie bestaan prikkelresponsen uit ongeconditionerde (onmiddellijke) en geconditioneerde (aangeleerde) reacties.

Metingen van prikkelrespons worden toegepast in experimentele psychologie en klinische diagnostiek, zoals reactietijdonderzoek, drempelmeting van zintuigen, en habituatie- en sensibilisatie-onderzoek. In ergonomie en human factors verwijst men naar prikkelrespons bij ontwerp van betrouwbare en veilige systemen.

Zie ook: stimulus-responstheorie, prikkelsturing, respons-accuratie. Prikkelrespons is een breed begrip dat perceptie, leerprocessen en motorische uitvoering verbindt.