predikaatelijk

Predikaatelijk is een term uit de Nederlandse grammatica die betrekking heeft op woorden die in de predikaatpositie van een zin staan. Het predikaat is het deel van de zin dat iets zegt over het onderwerp, vaak nadat een koppelwerkwoord als zijn, worden, blijven, lijken of schijnen is gebruikt. Predikaatelijk gebruik verwijst meestal naar bijvoeglijke naamwoorden (adjectieven) die na zo’n koppeling voorkomen, zoals in: De deur is open, Het weer wordt beter.

Dit staat tegenover attributief gebruik, waarbij het adjectief vóór het zelfstandig naamwoord staat en doorgaans vervoegd wordt met -e: een open deur, de open deur, mooie dag, de mooie dag. In predicatief gebruik behouden veel bijvoeglijke naamwoorden hun basale vorm en worden ze niet verbogen naar -e of -en voor enkelvoud of meervoud: De deur is open; De deuren zijn open. Dit verschil helpt bij het herkennen van predicaatelijk functioneren.

Naast bijvoeglijke naamwoorden kan ook een predicatieve naamwoordelijke bepaling voorkomen, waarbij een zelfstandig naamwoord of nominale groep het predicaat vormt na een koppelschakelwerkwoord: Zij is arts. Zij is een arts. Deze vorm zegt iets over het beroep of de identiteit van het onderwerp en behoort eveneens tot predicatief gebruik.

Samengevat verwijst predikaatelijk naar woorden die deel uitmaken van de predikaatstructuur van een zin en voornamelijk voorkomt bij predicatieve adjectieven en predicatieve nominale bekkingen, in contrast met attributieve adjectieven die direct de noun phrase vormen.