preanalyseartefacten

Preanalyseartefacten zijn artefacten die optreden voordat de feitelijke analyse van een monster plaatsvindt. Ze ontstaan in de pre-analytische fase van laboratoriumtesten en kunnen de meetresultaten beïnvloeden. Dit omvat factoren zoals patiëntvoorbereiding, monstervoorbereiding, transport, verwerking en opslag. Preanalyseartefacten worden vaak onderscheiden van artefacten die tijdens de analyse zelf ontstaan.

Voorbeelden zijn hemolyse door onjuiste venapunctie of trauma aan de ader, langdurig tourniquetgebruik, onjuiste buisvolumes of anticoagulantia, mislabeled monsters, contaminatie, en vertragingen of ongeschikte opslag tijdens transport. In biochemie kunnen lipemie, icterus en hemolyse interfereren met meetresultaten door de monsters te beïnvloeden voordat de analyse start. Ook omstandigheden zoals verhitte of te koel opgeslagen monsters en vertraging in verwerking kunnen leiden tot veranderingen in analyten.

Impact en beheersing: preanalyseartefacten kunnen tot onjuiste klinische beslissingen, extra herhaaltesten en hogere kosten leiden. Om deze artefacten te verminderen, volgen laboratoria strikte standaardwerkwijzen, geven ze training aan personeel, zorgen ze voor correcte patiëntidentificatie en juiste monsterbuisjes, garanderen ze tijdige verwerking, bewaren monsters onder geschikte omstandigheden en hanteren ze robuuste labelsystemen (bijv. barcodes). Documentatie van preanalytische condities en regelmatige evaluatie van preanalytische kwaliteit helpen fouten te verminderen.

Terminologie: in het Duits en Engels wordt meestal gesproken van preanalytische artefacten of pre-analytical artefacts, maar ook de aanduiding preanalyseartefacten komt voor in sommige Nederlandse literatuur. Het begrip is vooral relevant in klinisch chemische laboratoria en medische diagnostiek.