paralinguistische

Paralinguïstiek is een deelgebied van de taalkunde en communicatiewetenschap dat de signalen bestudeert die gesproken taal vergezellen maar niet in de woorden zelf voorkomen. Het onderzoekt hoe stem- en spraakklanken extra betekenis toevoegen aan wat er gezegd wordt, hoe emoties en houding hierdoor kunnen worden overgebracht, en hoe luisteraars deze signalen interpreteren.

Tot de paralinguïstische kenmerken behoren vocale factoren zoals toonhoogte (pitch), intonatie, klemtoon, tempo, ritme, luidheid en stemkwaliteit. Ook pauzes, stiltes en andere geluiden die tijdens het spreken voorkomen (bijvoorbeeld lachen of zuchten) vallen hieronder. Daarnaast spelen non-verbale signalen die gepaard gaan met spraak, zoals gezichtsuitdrukking en spraakhouding, vaak een rol bij de interpretatie van de boodschap.

Paralinguïstiek helpt bij het begrijpen van pragmatische en affectieve betekenissen, zoals beleefdheidsvormen, de mate van assertiviteit of twijfel, en de structuur van een gesprek (vragen, bevestiging, doorvragen). Het laat zien hoe cultuur- en contextuele factoren de interpretatie van spraak beïnvloeden; normen voor luidheid, intonatie en pauzes variëren tussen talen en gemeenschappen.

Toepassingen bevinden zich onder meer in taalonderwijs, klinische taalpraktijk, sociolinguïstiek, psycholinguïstiek en spraaksystemen (spraakherkenning en spraaksynthese). In technologie wordt gestreefd naar naturalistische expressie met paralinguïstische cues om communicatie met systemen menselijker te maken en misverstanden te verminderen.

Zie ook: paralanguage, prosodie, non-verbale communicatie, menselijke–computerinteractie.